COVID-19

Virusmutaties​

John Jacobs, 4 januari 2020. 

Virusmutaties

Evolutie is de combinatie van willekeurige veranderingen en selectie. Virussen veranderen en ook al zijn coronavirussen niet de meest veranderlijke virussen, ook deze muteren. Het ontstaan van mutaties is pure kans, maar hoe meer mensen geïnfecteerd zijn hoe groter de kans is dat een gemuteerd virus ontstaat. De huidige aantallen van 85 miljoen casussen de wereld (waarschijnlijk twee tot drie keer zoveel infecties), geven heel veel mogelijkheden om mutaties te laten ontstaan. Op dit moment zijn ongeveer 4.000 mutaties in het Spike eiwit ontdekt. Controle van de epidemie is cruciaal om zo min mogelijk mutaties te laten ontstaan. Nederland en de rest van de Westerse wereld zijn hier nog niet goed mee bezig. 

Minder snel afweer

​Mutaties verspreiden zich als de mutant zich sneller verspreid dan het wildtype virus. De meest voor de waarschijnlijke selectie is op infectie, varianten die sneller en makkelijker mensen infecteren. Het ondermijnen van de natuurlijke afweer kan daarvoor belangrijk zijn. SARS-2 is heel goed in het saboteren van type I interferon responsen, maar kan dat in sommige gevallen nog beter doen. Minder afweerresponsen in de vroege stadia biedt voor het virus ook het voordeel dat mensen later ziek worden en langer asymptomatisch andere kunnen besmetten. Dat is belangrijk voor het virus omdat zieke mensen vaak contact met andere vermijden. 

Ander ziekte verloop?

​In theorie kunnen mutaties het ziekteverloop veranderen, ernstiger of milder maken. De selectiedruk daarop is echter klein, omdat vrijwel alle besmettingen plaatsvinden voordat iemand ernstig ziek wordt. Het is virus waarheid dat het virus niets geeft of de mensen (gastheer) uiteindelijk doodgaan door de infectie, zolang het maar tijdig de volgende persoon kan infecteren. Wat dat betreft lijkt het virus erg op viruswaarheid, de club van Willem Engel die helpt het virus te verspreiden. 

Escape mutanten

De meest gevaarlijke mutanten zijn de escape mutanten, zoals we die kennen van de griep en HIV. Deze mutanten ontduiken de afweerreactie waardoor ze door een vaccin kunnen heen breken. Dit zal in principe niet snel gebeuren, omdat vaccins het gehele Spike-eiwit bevatten, maar als het gehele Spike-eiwit veranderd is, dan bestaat hier wel reëel gevaar en moeten nieuwe vaccins worden ontwikkeld en getest. 

Snellere mutanten

Een klein verschil in besmettingsgraad kan grote gevolgen hebben voor de besmetting  (Figuur 1) ​. Nieuwe SARS-2 varianten kunnen makkelijker infecteren, omdat ze (a) sneller leiden tot virusproductie, (b) leiden tot meer virusproductie, (c) omdat ze minder klachten veroorzaken in een vroeg stadium doordat de afweer nog verder onderdrukt wordt. Latere afweer kan leiden tot meer ernstige en langdurige gevallen.
Figuur 1. Verspreiding van de Britse variant (blauwe lijn

Sneller is gevaarlijker dan dodelijker

Het klinkt tegenstrijdig, maar snellere mutanten zijn gevaarlijker dan dodelijkere mutanten. Het ligt niet voor de hand dat SARS-2 gevaarlijke mutaties gaat verwerven voor personen, maar het is wel waarschijnlijk dat de mutanten mensen makkelijker infecteren en later de afweer aanzetten. Een toename van infectie leidt tot een toename van R0. Dat is een exponentieel effect. 50% extra tot de macht 30 is bijna 200.000 keer zoveel. Als veel meer mensen geïnfecteerd worden, worden veel meer mensen ziek, langdurig ziek en sterven. 

Bestrijding snelle mutanten

Makkelijker infecteren betekent een hogere R0. De lockdown maatregelen zijn genomen om de R0 te verlagen en onder de 1 te krijgen. Als mutanten een hogere R0 krijgen, moeten strengere maatregelen worden genomen om verspreiding tegen te gaan. Vaccinatie is belangrijk om ziekte te voorkomen, maar vaccinatie gaat niet helpen op infecties te voorkomen, dus ook niet voor mutanten. We hebben redenen om aan te nemen dat vaccinatie 90 tot 95% van de ziekte en sterfte gaat voorkomen. Hopelijk is het ook zo effectief tegen Long Covid, maar dat is nog niet onderzocht. 

Ziektetol

Inmiddels is ruim 1 op de 1.000 Nederlanders overleden door SARS-2. Gelukkig is ruim 90% van de Nederlanders niet geïnfecteerd geworden door het virus. Dat willen we graag zo houden. We weten dat sommige, maar niet hoeveel, mensen opnieuw geïnfecteerd kunnen worden door SARS-2. We weten dat infectie en vaccinatie beschermen, maar we weten niet hoelang. We hebben een, bijna twee van de zes aangekochte vaccins, waarmee we kunnen vaccineren. Echter in het plan met alle zes de vaccins, wordt uitgegaan van een start van de vaccinatie voor de laatste doelgroepen eind 2021. 

Infectiebestrijding is cruciaal

​Infectiebestrijding blijft cruciaal ook als we een vaccin hebben. Voorkomen van besmettingen blijft noodzaak. Het concept daarvoor is nog niet gewijzigd: testen, traceren en isoleren. Iedereen motiveren en ondersteunen om daaraan mee te doen, zodra de kans reëel is dat iemand besmet is, door symptomen of contacten. Ondersteunen betekent ook faciliteren dat iemand in quarantaine kan gaan zonder inkomensverlies en dat levensmiddelen thuisbezorgd worden. De epidemiebestrijding in Nederland kent nog voldoende uitdagingen.
John Jacobs
04.01.2021