Dodelijke luchtvervuiling

3. Longziektes

​In Nederland leven ruim 1 miljoen mensen met een longziekte; inclusief veel kinderen (Figuur 16). De maatschappelijke en economische impact van longziekten is groot. Luchtvervuiling grijpt op erg veel verschillende manieren aan in de longen. In al deze manieren zorgt luchtvervuiling voor irritatie dat leidt tot een ontstekingsreactie. Dit is te vergelijken met een schaafwond. Ontstekingsreacties in de hogere luchtwegen geven meer weerstand bij in- en uitademen. Extra vocht in de longen bemoeilijkt het ademhalen, omdat men door een laagje water moet ademen. Dit voelt als verdrinken. Verschillende ziektes zijn het gevolg van verschillende combinaties van de genoemde effecten.

In de longen gaat het om ziektes zoals longkanker, astma, al dan niet-allergisch, bacteriële en virale luchtweginfecties en COPD. Niet zelden komen deze ziekten in combinatie voor en verergeren ze elkaar. De ziektes kunnen mild of ernstig zijn, maar geen van deze ziekte is altijd onschuldig, ze kunnen allemaal fataal zijn. Acute luchtvervuiling verergerd deze ziektes en vermindert de longfunctie. 1/6 van de sterfte van longontstekingen en 2/5 van de sterfte door COPD wordt veroorzaakt door luchtvervuiling. Ik zal de longziektes één voor één bespreken.
Figuur 16. Kind met longziekte

Niet-allergisch astma

De symptomen van astma zijn piepende ademhaling, kortademigheid en hoesten. Dit wordt veroorzaakt door (chronische) afweerreacties (ontstekingen) in de (hogere) luchtwegen. In weefsel dat minder goed of minder volledig hersteld is van ontstekingen, vlammen nieuwe ontstekingen sneller op. Door een kleine mate van luchtvervuiling (irritatie) ontstaan nieuwe ontstekingen in de luchtwegen die leiden tot ademnood. Dat kan zo subtiel zijn als iemand die in de omgeving een sigaret opsteekt of een huizenblok verder een open haard aanzet. Kenmerkend voor astma is de wisselende intensiteit. Ernstige astma-aanvallen kunnen levensgevaarlijk zijn.

Allergisch astma

​De symptomen van allergisch astma lijken sterk op niet-allergisch astma en vaak komen deze gecombineerd voor. Bij allergisch astma is allergie ontstaan, bijvoorbeeld tegen pollen. Allergie kan ontstaan door de combinatie van luchtvervuiling en/of een ontsteking met een antigeen/allergeen. Irritatie door luchtvervuiling of een virusinfectie zorgt voor het aanzetten van de overgevoeligheidsreactie, en het allergeen wordt het doel van die afweerreactie. Bij een volgende blootstelling is irritatie niet meer noodzakelijk, maar kan het allergeen – bijvoorbeeld pollen –een heftige ontsteking veroorzaken, waarbij irritatie wel de ontsteking verergerd, maar niet meer noodzakelijk is.

Luchtweginfecties/longontsteking ​

​Bacteriële longontsteking is vrijwel altijd secundair doordat bacteriën beschadigde luchtwegen en/of longen nodig hebben om te kunnen infecteren. De eerste stap kan een virale infectie zijn, maar kan ook een directe irritatie en/of astmatische reactie zijn. De afweerreactie beschadigd de het epitheel (weefsel aan de buitenkant) zo sterk dat de natuurlijke beschermlaag weg is, waardoor bacteriën kunnen infecteren. Een longontsteking kan ook veroorzaakt worden door een schimmel, maar dat is zeldzaam en heeft meestal te maken met problemen in het afweersysteem.

Virusinfecties

Virussen kunnen gezonde luchtwegen en longen te infecteren. Verkoudheidvirussen veroorzaken meestal mildere infecties van de bovenste luchtwegen – in de volksmond vaak een griepje genoemd. Virussen die de longen infecteren veroorzaken ernstigere klachten. Hierbij kun je denken aan de echte griep (influenza), maar ook aan SARS en SARS-2 (COVID-19), de epidemie die nu in 2020 de wereld in zijn greep houdt. Luchtweginfecties veroorzaken ernstige schade in de longen en veroorzaken en of verergeren daarmee de overige longziektes. COVID-19 veroorzaakt ook hart- en vaatziektes en diabetes. Er zijn aanwijzingen dat luchtvervuiling en COVID-19 elkaar in negatieve zin versterken, hetgeen ook voor veel andere longziektes is beschreven.

COPD ​

​Chronische obstructieve longziekte kenmerkt zich door langdurige ademhalingsproblemen en een beperkte ademhalingscapaciteit. Het is kortademigheid en hoesten met sputum (slijm) dat zich doorgaans verergerd, niet zelden met een fatale afloop. Op celniveau ontstaat metaplasie, een verdikking van de wanden van de luchtwegen. Metaplasie houdt het midden tussen littekenvorming en een voorstadium van kanker; niet zelden ontstaat kanker uit metaplasie. De oorzaak is langdurige luchtvervuiling, vaak door rookverslaving. Een kwart van de COPD-patiënten heeft echter nooit gerookt en ontwikkeld deze ziekte geleidelijk door chronische luchtvervuiling. De verbrandingsproducten van sigaretten, hout en diesel veroorzaken COPD. 
John Jacobs, 26 juli 2020