Corona Dashboard. Versie 2.0
Dit is een vervolg van versie 1.0
John Jacobs & Gijs van Loef
|
|
|
Sterftecijfers per miljoen inwoners zijn een goede manier om landen te vergelijken. De grootste verschillen tussen landen worden veroorzaakt door verschillend beleid, al dan niet veroorzaakt door de mate waarin een land verrast werd door de epidemie.
Bij de cijfers plaats ik twee kanttekeningen.
Op grond van de dubbel-gecorrigeerde data (correcties voor onderrapportage en bevolkingsopbouw) kan een ranglijst worden gemaakt van donkerrood naar donkergroen. De huidige gebaseerd op gecorrigeerde cijfers indeling is (Tabel 1):
Opvallend is dat de goed presterende landen allemaal in Zuidoost-Azië liggen, waar 18 jaar geleden de SARS-1 epidemie begon in China. Veel landen in die regio hebben daarvan geleerd en zich voorbereid op een nieuwe epidemie.[3] Dat die epidemie zou komen kon elke viroloog voorspellen, zoals ondergetekende in 2003 schreef.[4]
De epidemie van een virus moet anders worden bestreden dan die van een bacterie. De standaard strategie tegen virusepidemieën is testen, proactief opsporen en isoleren van besmette gevallen.[5] Het effect is dubbel: minder doden door de ziekte en minder sociale economische schade doordat alleen besmette gevallen geïsoleerd worden. Niet voor niets is dit ook de aanpak in de diergeneeskunde.[6]
Het epidemiebeleid van de Europese en Noord-Amerikaanse landen is zwak tot slecht:
Het is belangrijk om te leren van deze epidemie.
[1] https://hartblik.weebly.com/addendum-correctie.html
[2] https://hartblik.weebly.com/beter-c-verschillende-strategieeumln.html
[3] https://hartblik.weebly.com/voorkom-epidemie.html
[4] https://hartblik.weebly.com/ontsnappende-virussen.html
[5] https://hartblik.weebly.com/bestrijding-covid19.html
[6] https://hartblik.weebly.com/betere-bestrijding-van-de-epidemie.html
[7] https://hartblik.weebly.com/foute-afweer.html
[8] https://hartblik.weebly.com/beter-a-impact-covid-19.html
[9] https://hartblik.weebly.com/cijfers-en-data.html
[10] https://hartblik.weebly.com/verloren-door-te-weinig-kennis.html
Bij de cijfers plaats ik twee kanttekeningen.
- Het tellen van COVID-19 doden gebeurt anders in verschillende landen. De GGD maakte in het begin van de epidemie bekend dat het RIVM niet alle gevallen telt, en dat Nederland een onderrapportage kent.[1] Nederland telt doden in verpleeghuizen nauwelijks mee, doordat deze mensen niet worden getest, zelfs niet als symptomen van COVID-19 hebben, en niet-geteste mensen sterven volgens de statistieken niet aan COVID-19. Deze gegevens kunnen worden gecorrigeerd voor de oversterfte. Omdat gegevens over oversterfte pas na drie weken bekend worden, wordt een vaste correctiefactor gehanteerd.[2]
- Niet ieder land heeft dezelfde bevolkingsopbouw. Sommige landen hebben een oude bevolking en oude mensen sterven relatief vaak door COVID-19. Ook daarvoor kan worden gecorrigeerd.
Op grond van de dubbel-gecorrigeerde data (correcties voor onderrapportage en bevolkingsopbouw) kan een ranglijst worden gemaakt van donkerrood naar donkergroen. De huidige gebaseerd op gecorrigeerde cijfers indeling is (Tabel 1):
- Donkerrood: > 1000 doden per miljoen inwoners (>1000 doden/M). Verenigd Koninkrijk
- Helderrood: 500-1000 doden/M. België, Italië, Spanje, Nederland, Zweden.
- Lichtrood: 200-500 doden/M. VS, Frankrijk, Ierland, Zwitserland, Portugal, Canada
- Oranje: 100-200 doden/M. Oostenrijk, Denemarken, Duitsland
- Geel. 50-100 doden/M. Finland, Noorwegen, Israël
- Lichtgroen: 20-50 doden/M. Estland, Tsjechië, Polen, Litouwen.
- Heldergroen: 10-20 doden/M. Griekenland
- Donkergroen: <10 doden/M. Zuid-Korea, Australië, Nieuw-Zeeland, Japan, Taiwan.
Opvallend is dat de goed presterende landen allemaal in Zuidoost-Azië liggen, waar 18 jaar geleden de SARS-1 epidemie begon in China. Veel landen in die regio hebben daarvan geleerd en zich voorbereid op een nieuwe epidemie.[3] Dat die epidemie zou komen kon elke viroloog voorspellen, zoals ondergetekende in 2003 schreef.[4]
De epidemie van een virus moet anders worden bestreden dan die van een bacterie. De standaard strategie tegen virusepidemieën is testen, proactief opsporen en isoleren van besmette gevallen.[5] Het effect is dubbel: minder doden door de ziekte en minder sociale economische schade doordat alleen besmette gevallen geïsoleerd worden. Niet voor niets is dit ook de aanpak in de diergeneeskunde.[6]
Het epidemiebeleid van de Europese en Noord-Amerikaanse landen is zwak tot slecht:
- Hogere sterftecijfers, tot 100 keer hoger dan in de Zuidoost-Aziatische en Australische landen.
- Grotere impact op het sociale welzijn en de economie is in Europa en Noord-Amerika dan in Zuidoost-Azië.
- Grote verschillen binnen Europa. Griekenland en Litouwen doen het veel beter dan het Verenigd Koninkrijk en België.
Het is belangrijk om te leren van deze epidemie.
- Het is nog erg onzeker is of we snel een goed en veilig vaccin krijgen. Vaccins stimuleren de afweer, maar bij COVID-19 overlijden patiënten door de immuunreactie tegen het virus. Mogelijk zijn antistoffen de boosdoener. (scientific paper) [7] Aangezien in de meeste Europese landen slechts ongeveer 5% van de mensen besmet is geweest, kan de epidemie nog lang en heftig worden.[8] Dan is het belang om zoveel mogelijk te leren tijdens de huidige epidemie bestrijding.
- We gaan vaker dit soort epidemieën krijgen. Net zoals deze epidemie al decennia geleden voorspeld werd, is het een historische zekerheid dat we een nieuwe RNA-virus epidemie gaan krijgen, na AIDS, SARS-1, MERS, Ebola en SARS-2.
- Het beleid dat wij voeren heeft grote impact op het gedrag van mensen en daarmee op de epidemie.[9] Dan kunnen we de volgende keer beter voorbereid zijn,[10] zodat dan ook onze impact lijkt op die in Zuidoost-Azië en Australië.
[1] https://hartblik.weebly.com/addendum-correctie.html
[2] https://hartblik.weebly.com/beter-c-verschillende-strategieeumln.html
[3] https://hartblik.weebly.com/voorkom-epidemie.html
[4] https://hartblik.weebly.com/ontsnappende-virussen.html
[5] https://hartblik.weebly.com/bestrijding-covid19.html
[6] https://hartblik.weebly.com/betere-bestrijding-van-de-epidemie.html
[7] https://hartblik.weebly.com/foute-afweer.html
[8] https://hartblik.weebly.com/beter-a-impact-covid-19.html
[9] https://hartblik.weebly.com/cijfers-en-data.html
[10] https://hartblik.weebly.com/verloren-door-te-weinig-kennis.html
Tabel 1. Overzicht van sterfte per miljoen inwoners (sterfte/M), als ruwe data, gecorrigeerd voor onderrapportage [1] en leeftijd.
---
Data voor het bepalen van onderrapportage komt uit diverse bronnen - Economist 1 & 2, FT & WP [2]
[1] https://hartblik.weebly.com/beter-c-verschillende-strategieeumln.html
[2] https://www.economist.com/graphic-detail/2020/04/16/tracking-covid-19-excess-deaths-across-countries , https://www.economist.com/europe/2020/05/09/many-covid-deaths-in-care-homes-are-unrecorded , https://www.ft.com/content/6bd88b7d-3386-4543-b2e9-0d5c6fac846c , https://www.washingtonpost.com/investigations/2020/04/27/covid-19-death-toll-undercounted/?arc404=true
https://www.ft.com/content/a26fbf7e-48f8-11ea-aeb3-955839e06441 dd 10 & 17 juni & 13 juli
---
Data voor het bepalen van onderrapportage komt uit diverse bronnen - Economist 1 & 2, FT & WP [2]
[1] https://hartblik.weebly.com/beter-c-verschillende-strategieeumln.html
[2] https://www.economist.com/graphic-detail/2020/04/16/tracking-covid-19-excess-deaths-across-countries , https://www.economist.com/europe/2020/05/09/many-covid-deaths-in-care-homes-are-unrecorded , https://www.ft.com/content/6bd88b7d-3386-4543-b2e9-0d5c6fac846c , https://www.washingtonpost.com/investigations/2020/04/27/covid-19-death-toll-undercounted/?arc404=true
https://www.ft.com/content/a26fbf7e-48f8-11ea-aeb3-955839e06441 dd 10 & 17 juni & 13 juli
Ruwe cijfers
Dit Corona Dashboard is de opvolging van versie 1.0 gelanceerd op 18 april 2020 en hier.[1] De focus ligt op de EW16, 16 ‘moderne’ Europese landen met een minimale bevolkingsomvang van 4 miljoen inwoners. Deze landen zijn goed vergelijkbaar, ze hebben een gedeelde politiek-democratische, sociaaleconomische en technologische ontwikkeling doorgemaakt, waardoor de vergelijkbaarheid toeneemt. Het betreft de landen België, Denemarken, Duitsland, Frankrijk, Finland, Griekenland, Ierland, Italië, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland. We voegen Japan, Zuid-Korea en de VS ter referentie toe (EW16+3).
---
[1] https://hartblik.weebly.com/dashboard-i.html https://gijsvanloef.nl/2020/04/18/corona-dashboard-w28/
---
[1] https://hartblik.weebly.com/dashboard-i.html https://gijsvanloef.nl/2020/04/18/corona-dashboard-w28/
Vier landen weten niet hoeveel mensen hersteld zijn van ziekte. Dat betekent dat in deze landen cruciale cijfers ontbreken die nodig zijn voor goede bestrijding van de epidemie.
Tabel 2A. Londen zonder herstel cijfers.
Gerapporteerde sterftecijfers
De 16 Europese landen kennen grote verschillen in hun rapportage van de sterfte. Opvallend is dat de epidemie in Spanje eerder hoog wordt dan in andere Europese landen, zoals Italië. In België groeide de epidemie langer door tot (ongecorrigeerde) hogere cijfers.
Figuur 1. Sterftecijfers voor 16 Europese landen + 3.
Zie Tabel 1 voor iso-landencodes. Spanje corrigeerde haar sterftecijfers op 25 mei
Zie Tabel 1 voor iso-landencodes. Spanje corrigeerde haar sterftecijfers op 25 mei
Figuur 1A. Zelfde als Figuur 1. Logaritmisch weergegeven.
Sterfte per casus
De sterfte per casus laat het overlijdensrisico per land zien bij de gedocumenteerde besmettingen. De correctie met de leeftijdsfactor is gemaakt omdat ouderen meer kans op overlijden hebben dan jongeren en omdat de bevolkingsopbouw verschillend is tussen landen.
Tabel 3. Sterfte per casus.
Aantal kritisch zieken en herstelde personen. Het ontbreken van de data hoeveel mensen genezen zijn, is een blamage voor de zorgregistratie in Nederland en het Verenigd Koninkrijk.
Aantal kritisch zieken en herstelde personen. Het ontbreken van de data hoeveel mensen genezen zijn, is een blamage voor de zorgregistratie in Nederland en het Verenigd Koninkrijk.
Relatie tussen sterfte en weinig testen
Onderscheid maken op grond van symptomen is een slechte strategie om te discrimineren tussen besmette en niet besmette mensen. Veel mensen met griepachtige symptomen hebben geen COVID-19 en zeker de helft die door SARS-2 geïnfecteerd is, heeft of krijgt geen symptomen. Indien symptomen leidend zijn moeten veel mensen (herhaaldelijk) binnen blijven met verkoudheidsklachten of andere luchtwegklachten (bv door luchtvervuiling, zoals door houtrook). Mensen die echt ziek zijn van COVID-19 komen meestal niet meer op veel plaatsen, maar ook mensen die zich gezond voelen kunnen andere mensen besmetten. Geïnfecteerde mensen zijn besmettelijk met hoge virustiters voordat ze ziek worden en niet iedereen krijgt ooit daadwerkelijk (specifieke) symptomen. De symptomen worden mogelijk, net als bij andere luchtweg RNA virussen, vooral veroorzaakt door de afweerreactie tegen en minder door het virus. Het hoge aantal zieken in Nederland, komt onder andere doordat veel geïnfecteerde mensen gewoon bleven werken, onder andere in de zorg.
Proactief testen (actief testbeleid) betekent dat begonnen wordt met het testen van iedereen die symptomen heeft die lijken op COVID-19. Doel is te bepalen of ze geïnfecteerd zijn met SARS-2 of niet. Vervolgens worden alle contacten getest van wie positief getest is; wie negatief getest is, wordt 1 en 2 weken later hertest omdat tijdens de incubatietijd virustiters extreem laag kunnen zijn. Alle mensen die besmet moeten minimaal twee weken in isolatie blijven en/of een week tot nadat ze klachtenvrij zijn - bv in eigen huis of in speciale hotels. In Wuhan werden de boodschappen van deze mensen thuisbezorgd, om te voorkomen dat mensen de straat op moesten
Bij een actief testbeleid zullen veel mensen worden getest die niet besmet zijn, omdat de besmettingsgraad in de bevolking meestal (veel) lager is dan 2%. Een reactief testbeleid, waar Nederland en andere Europese landen naartoe zijn geswitcht in de eerste weken van de epidemie, leidt tot een veel hoger aantal besmettingen per test. Het gevaar van niet-actief testen is dat veel geïnfecteerde mensen niet bekend zijn. Wereldwijd wordt geschat dat de helft van de besmettingen gebeurt door mensen zonder symptomen. Die besmettingen vinden vooral plaats in landen die weinig testen, omdat iemand zonder symptomen en zonder testresultaat geen dringende reden heeft om in quarantaine te gaan of te blijven. Figuur2 laat de statistische relatie zien tussen het maximum percentage positieve testen in een land en het ongecorrigeerde sterftecijfer door COVID-19. Vergelijkbare resultaten uit gecorrigeerde data.
Proactief testen (actief testbeleid) betekent dat begonnen wordt met het testen van iedereen die symptomen heeft die lijken op COVID-19. Doel is te bepalen of ze geïnfecteerd zijn met SARS-2 of niet. Vervolgens worden alle contacten getest van wie positief getest is; wie negatief getest is, wordt 1 en 2 weken later hertest omdat tijdens de incubatietijd virustiters extreem laag kunnen zijn. Alle mensen die besmet moeten minimaal twee weken in isolatie blijven en/of een week tot nadat ze klachtenvrij zijn - bv in eigen huis of in speciale hotels. In Wuhan werden de boodschappen van deze mensen thuisbezorgd, om te voorkomen dat mensen de straat op moesten
Bij een actief testbeleid zullen veel mensen worden getest die niet besmet zijn, omdat de besmettingsgraad in de bevolking meestal (veel) lager is dan 2%. Een reactief testbeleid, waar Nederland en andere Europese landen naartoe zijn geswitcht in de eerste weken van de epidemie, leidt tot een veel hoger aantal besmettingen per test. Het gevaar van niet-actief testen is dat veel geïnfecteerde mensen niet bekend zijn. Wereldwijd wordt geschat dat de helft van de besmettingen gebeurt door mensen zonder symptomen. Die besmettingen vinden vooral plaats in landen die weinig testen, omdat iemand zonder symptomen en zonder testresultaat geen dringende reden heeft om in quarantaine te gaan of te blijven. Figuur2 laat de statistische relatie zien tussen het maximum percentage positieve testen in een land en het ongecorrigeerde sterftecijfer door COVID-19. Vergelijkbare resultaten uit gecorrigeerde data.
Figuur 2. Relatie tussen ongecorrigeerde sterftecijfer en gebrek aan proactief test beleid.
De vorm komt overeen met het continent van een land (cirkel Europa (EW-16)[1], vierkant overige Europa, kruis Noord-Amerika, driehoek: Australië, ruit: Zuidoost-Azië). Duidelijke correlatie. Ter referentie R2 > 0,5 wordt in dit domein als een zeer duidelijk verband gezien. Zie Tabel 1 voor iso landencodes.
[1] https://hartblik.weebly.com/dashboard-i.html
De vorm komt overeen met het continent van een land (cirkel Europa (EW-16)[1], vierkant overige Europa, kruis Noord-Amerika, driehoek: Australië, ruit: Zuidoost-Azië). Duidelijke correlatie. Ter referentie R2 > 0,5 wordt in dit domein als een zeer duidelijk verband gezien. Zie Tabel 1 voor iso landencodes.
[1] https://hartblik.weebly.com/dashboard-i.html
Actuele status
In de actuele status kan worden gezien hoe de epidemie zich ontwikkelt in de verschillende landen. Veel Europese landen hebben de aspecifieke lockdown van de samenleving achter de rug. In enkele maanden is de is epidemie afgenomen tot lage waarden - niet tot bijna 0 zoals in Zuidoost-Azië en Australië! Dit duurde wat langer in landen die een hoge piek hebben gehad, zoals bij België (Figuur 3). Enkele landen hebben nog aanzienlijke aantallen nieuwe sterftegevallen (2-5/M): Zweden, Verenigd Koninkrijk en VS. Deze landen zitten nog op ongeveer een kwart van hun piek.
Gezien de impact van de lockdown, ligt het voor de hand dat veel landen de teugels wat zullen laten vieren, zoals ook daadwerkelijk gebeurt. Het risico is dan dat de epidemie gaat toenemen. De start van de epidemie valt minder op in een cumulatieve grafiek, dan in een dagelijkse grafiek. Vanwege de dagelijkse schommelingen worden de data hier gemiddeld over meerdere dagen. Deze data wordt weergegeven in Figuur 3.
Gezien de impact van de lockdown, ligt het voor de hand dat veel landen de teugels wat zullen laten vieren, zoals ook daadwerkelijk gebeurt. Het risico is dan dat de epidemie gaat toenemen. De start van de epidemie valt minder op in een cumulatieve grafiek, dan in een dagelijkse grafiek. Vanwege de dagelijkse schommelingen worden de data hier gemiddeld over meerdere dagen. Deze data wordt weergegeven in Figuur 3.
Figuur 3. Dagelijkse sterftecijfers voor EW16+3.
Voortschrijdend gemiddelde over 3 tot 5 (en 7 bij missend vandaag) gefilterd voor negatieve waarden en extreme hoge waarden (vaak data correcties). Zie Tabel 1 voor iso landencodes.
Voortschrijdend gemiddelde over 3 tot 5 (en 7 bij missend vandaag) gefilterd voor negatieve waarden en extreme hoge waarden (vaak data correcties). Zie Tabel 1 voor iso landencodes.
Figuur 3a. Dagelijkse sterftecijfers voor EW16+3.
Laatste deel grafiek 3.
Laatste deel grafiek 3.
Regionale ontwikkelingen
Tabel 4 laat de sterftecijfers per regio zien. Deze is het hoogste in de niet-gebonden Europese gebieden (zoals Groot-Brittannië, Zwitserland), gevolgd door de VS, de traditionele EU, Canada en Latijns-Amerika, Oost-Europa en de nieuwe EU-landen (eveneens uit Oost-Europa).
Tabel 4 Sterfecijfers per regio.
Figuur 4 laat het verschil in epidemie ontwikkelingen per regio zien. De grens van 10 doden per miljoen is arbitrair aangegeven om aan te geven dat de epidemie (tijdelijk) onder controle is (Figuur 4A toont de data onder deze lijn). De EU zat op 31 maart op een piek en is sindsdien gedaald. Op 26 mei was de epidemie onder controle. Overig Europa (met name Groot-Brittannië) volgen hun eigen koers met hoge sterftecijfers in mei en mogelijk 7 juli onder de grens. Een dergelijk patroon zien we ook bij de VS, zij het met een iets lagere piek dan Groot-Brittannië, maar ook een sterftecijfers dat nog steeds optelt. Canada volgt de lijn van de VS op een lager pitje. In Latijns-Amerika komt de epidemie pas op 12 mei boven de 10 per miljoen.
Inzoomen in het lage gebied (Figuur 4a) laat zien dat de sterftecijfers sterk toenemen in Noord- en Zuid-Amerika. Opvallend is dat de landen in de omgeving van China allemaal de epidemie meteen onder controle hadden (Oost-Azië, Australië als Oceanië). Deze landen waren voorbereid na de eerdere virus uitbraken vanuit China.
Inzoomen in het lage gebied (Figuur 4a) laat zien dat de sterftecijfers sterk toenemen in Noord- en Zuid-Amerika. Opvallend is dat de landen in de omgeving van China allemaal de epidemie meteen onder controle hadden (Oost-Azië, Australië als Oceanië). Deze landen waren voorbereid na de eerdere virus uitbraken vanuit China.
Figuur 4. Ontwikkeling sterftecijfer per regio
Figuur 4A. Ontwikkeling sterftecijfer per regio. Ingezoomd op het gebied onder de 10 sterftegevallen per 1 miljoen.
Zomer 2020
Corona dashboard II krijgt een zomerstop. In Noord- en Zuid-Amerika is de epidemie erg actief, in de rest van de wereld relatief rustig. Waarschijnlijk laait de epidemie begin 4e kwartaal weer op in Europa. Ik ga mij richten op een openbaar advies voor het ministerie van VWS en de Tweede Kamer.
Klik hier om te bewerken.
John Jacobs & Gijs van Loef,
Corona Dashboard 1.0 van 18 april 2020 t/m 23 mei
2e versie 24 mei 2020
Platform Betrouwbare Zorgcijfers
Corona Dashboard 1.0 van 18 april 2020 t/m 23 mei
2e versie 24 mei 2020
Platform Betrouwbare Zorgcijfers
