FAQ COVID-19

Bestrijdingsstrategiën
​John Jacobs, maart 2020

Foto
Bestrijdingsstrategieën
​1. Welke strategieën kunnen gevolgd worden bij een epidemie?
2. Volgens het RIVM heeft het geen nut om lock-down in te voeren.
3. In China lijkt het met een sisser af te lopen; gebeurt dat hier ook?
4. In Italië sterven veel mensen door epidemie, gaat dat hier ook gebeuren?
5. Wordt iedereen besmet? Waarom vlakt de curve altijd af?
6. Wat is groepsimmuniteit [herd immunity]?
7. Is het gevaarlijk om te vertrouwen op groepsimmuniteit?
8. Wanneer is groepsimmuniteit effectief? 
9. Hoe snel kunnen we een vaccin hebben?

1. Welke strategieën kunnen gevolgd worden bij een epidemie?

  • Een optie is natuurlijk niets doen en alles op zijn beloop laten (laisser faire). Dit is wat Nederland normaal doet bij een griepepidemie, omdat het aantal slachtoffers beperkt is (<0.1%). De R0 blijft dan gelijk. De epidemie stopt pas als het percentage gevoelige populatie x R0 ≤ 1 is. Een lagere R0 zorgt dus dat minder mensen besmet worden.
  • Een ander uiterste is een lock-down: het stoppen van alle sociale en onbeschermde bewegingen. China koos deze strategie toen de epidemie oncontroleerbaar dreigde te worden (zie 3)
  • Nederland heeft sinds 15 maart sociale restricties, de middenweg tussen niets doen en lock-down. Scholen dicht en in principe niet naar je werk gaan, tenzij dit noodzakelijk is. R0 zal hierdoor sterk dalen en op termijn zal het aantal nieuwe infecties en doden dalen.
  • Een vierde scenario van meer bewegingen en besmettingen kennen we uit (a) mensen die vluchten uit angst voor de epidemie (Ebola) en (b) van mazelen- en corona-party’s. Onder (a) leidt de angst van mensen tot vluchten naar nieuwe gebieden, waardoor juist meer mensen besmet worden. Onder (b) organiseren mensen juist opzettelijk party’s om elkaar te besmetten vanuit denken in de overmoed dat niets hun kan raken. Dat deze aanname niet juist is, blijkt uit 5. 

1.    Volgens het RIVM heeft het geen nut om lock-down in te voeren.

[1]
  • RIVM schrijft: “Een volledig verbod om de straat op te gaan heeft geen meerwaarde. Weliswaar kan het nieuwe coronavirus zich dan nog minder gemakkelijk verspreiden, maar ook niemand bouwt dan immuniteit op tegen de ziekte. Aangezien de ziekte wereldwijd verspreid is, is de kans groot dat na het opheffen van een lock-down veel mensen alsnog tegelijk ziek in een korte periode worden. Met een lock-down stel je dus vooral het moment uit dat er veel mensen tegelijkertijd ziek worden, en dat willen we niet.”
  • De tekst van het RIVM lijkt te gaan over een tijdelijke lock-down, waarna vervolgens alle beperking weer worden opgeheven. Die strategie heeft inderdaad geen zin. Het is belangrijker om de R0 te verlagen dan om tijdelijk stil te zetten, als daarna weer alle poorten opengaan.
  • Een tijdelijke lock-down, zoals in China, kan wel nuttig zijn om een hele heftige epidemie snel stil te zetten. Blijvend stilzetten van sociale contacten is funest voor de samenleving en de economie, dus een lock-down kun je niet jarenlang vol houden.
  • Versoepeling van sociale restrictie kan een manier zijn om de epidemie gecontroleerd te laten verlopen. Dan is het essentieel dat er goede en betrouwbare besmettingscijfers zijn (zie 6 en 8).

[1] https://www.rivm.nl/coronavirus/covid-19/vragen-antwoorden

3. In China lijkt het met een sisser af te lopen; gebeurt dat hier ook?

  • China heeft drastische maatregelen genomen, een complete lock-down: iedereen is opgesloten in het eigen huis. De handhaving is zeer strikt, zoals een totalitair regime dat kan. Bezorgers in speciale pakken gaan langs de huizen om mensen te voorzien van hun eerste levensbehoeften.
  • Als Nederland dezelfde maatregelen neemt, dan kunnen we hier een soortgelijk effect verwachten. Het lijkt echter onwaarschijnlijk dat Nederland dezelfde maatregelen gaat nemen.

4.​ In Italië sterven veel mensen door epidemie, gaat dat hier ook gebeuren? ​

  • Cijfers 16 maart: 27.980 gevallen, 2.158 doden (8%) en 2.749 genezen (10%).[1] Genezen duurt langer dan sterven, dus waarschijnlijk zal het cijfer genezen harder stijgen dan het aantal doden.
  • Het grote probleem in Italië is dat veel meer mensen ziek zijn geworden dan dat het gezondheidssysteem aan kan. Foto’s laten grote hallen zien waarin intensive care patiënten behandeld worden, zonder adequate medische middelen.[2] Hierdoor sterven ook mensen die met optimale gezondheidszorg genezen hadden kunnen worden van hun ernstige longontsteking.
  • De hoge besmettingsgraad in Italië is de oorzaak van het hoge dodental.
  • In Italië begon pas op 9 maart met de lock-down,[3] om de R0 omlaag te brengen. Het duurt nog tot ongeveer 27 maart totdat de sterftecijfers in Italië gaan afbuigen door de maatregelen tegen besmetting
  • We moeten voorkomen dat onze gezondheidszorg zo dramatisch overbelast raakt door de R0 eerder te verlagen.
  • * zie De ziekte

[1] https://www.worldometers.info/coronavirus/country/italy/
[2] https://www.nytimes.com/2020/03/12/world/europe/12italy-coronavirus-health-care.html
[3] https://www.nytimes.com/2020/03/09/world/europe/italy-lockdown-coronavirus.html

5. Wordt iedereen besmet? Waarom vlakt de curve altijd af?

  • Epidemiologen delen de populatie in drie groepen: gevoelige, besmettelijke en herstelde mensen.
  • Bij een R0=3 besmet elk besmettelijk persoon gemiddeld 3 anderen. Als echter gemiddeld 1 van de 3 niet meer gevoelig is (besmet of hersteld), dan daalt de effectieve R0χ. De logaritmische curve vlakt dan af, omdat er in de praktijk minder nieuwe besmettingen komen, maar de feitelijke R0 blijft gelijk, want als een besmet persoon in een onbesmette populatie zou komen zou de oude R0 weer terugkomen.
  • Uiteindelijk leidt een steeds lager percentage gevoelige mensen tot een R0χ < 1 en worden steeds minder nieuwe mensen besmet, totdat de epidemie vanzelf ophoudt. Daardoor wordt nooit iedereen besmet in een epidemie. 

6. Wat is groepsimmuniteit [herd immunity]?

  • Groepsimmuniteit ontstaat door herstelde mensen (zie 5) die immuun zijn voor het virus. Deze voorkomen dat het virus zich verder verspreid naar gevoelige mensen doordat zij een eindpunt voor nieuwe besmettingen zijn. Groepsimmuniteit kan alleen ontstaan als een groot deel van de populatie beschermd is. Het is een belangrijk effect van vaccinatie en bij infecties.
  • Zie ook punt 7 Immunologie bij Rekenen zonder getallen

7. Is het gevaarlijk om te vertrouwen op groepsimmuniteit?

  • Groepsimmuniteit (zie 6) ontstaat aan het (natuurlijke) einde van een epidemie. Het is niet echt een onderdeel van een strategie (zie 1). De strategie en de gevolgen bepalen wat verstandig is.
  • Zie ook punt 7 Immunologie bij Rekenen zonder getallen

8. Wanneer is groepsimmuniteit effectief?

  • Groepsimmuniteit verminderd de gevoelige populatie en daarmee de effectieve R0. Als de effectieve R0 onder 1 komt, neemt de epidemie af. Stel R0=2 dan geldt dat ieder mens, 2 andere infecteert. Als 1 van die 2 immuun is dan wordt de effectieve Ro gelijk aan 1. 1 op de 2 mensn betekent dat 50% immuun moet zijn.​​

8. Hoe snel kunnen we een vaccin hebben? 

  • Bij Ebola, sterftecijfer 67%, duurde 14 maanden voordat er een vaccin was, gerekend vanaf het begin van de laatste epidemie in 2018.[1] Feitelijk is die vergelijking geeneens juist, omdat het vaccinonderzoek al bij de epidemie van 2014 was begonnen. Waarschijnlijk hebben we minimaal 12 tot 18 maanden nodig voor een veilig en goed werkend vaccin hebben. Het is niet realistisch dat dit de huidige epidemie gaat beïnvloeden; dit is wel van belang voor eventuele toekomstige epidemieën van SARS-CoV-2.  

[1] https://www.cbg-meb.nl/actueel/nieuws/2019/10/22/eerste-vaccin-ter-bescherming-tegen-ebola
John Jacobs,16-20 maart 2020