COVID-19
Vaccinatie
John Jacobs, 6 maart 2021.
Op grond van historische ontwikkelingen zoals de AIDS-vaccinontwikkeling had ik ingeschat dat het vele jaren zou duren voordat we een vaccin zouden hebben. De wetenschap en de farmaceutische industrie hebben laten zien nieuwe technologieën verrassend goed kunnen werken. Dit geeft ook hoop geeft voor andere infectieziektes waarvoor we nog steeds geen vaccins hebben.
Vaccinproductie gaat langzaam
Niemand wil de ziekte die veroorzaakt wordt door het SARS-2 virus krijgen. Vrijwel iedereen met medische kennis wil zich laten vaccineren tegen COVID-19. Normaal duurt het lang voordat vaccinproductie is opgestart na goedkeuring, maar in afwachting van mogelijke goedkeuring heeft de EU-producenten gestimuleerd om alvast te beginnen met productie. Inmiddels zijn de eerste drie vaccins goedgekeurd in de EU en de vierde in de VS wordt door de EU gekeurd. De mRNA vaccins van Moderna en Pfizer beschermen boven verwachting ongeveer 95% in de trials en AstraZeneca 60%. Jansen Pharmaceutics beschermt 66% volgens de FDA. Europa heeft de levering eerlijk verdeeld over de verschillende landen, maar waarschijnlijk is geheel 2021 nodig om iedereen te vaccineren die wil (Figuur 1).
Figuur 1. Indicatief leveringsoverzicht COVID-19 vaccins.
Nederland heeft een bevolking van 17 miljoen die tweemaal gevaccineerd moet worden voor optimale bescherming. #Niet getest op personen > 55 jaar. * Nog geen testresulten. De totalen die in 2021 verwacht worden, staan rechts.
Nederland heeft een bevolking van 17 miljoen die tweemaal gevaccineerd moet worden voor optimale bescherming. #Niet getest op personen > 55 jaar. * Nog geen testresulten. De totalen die in 2021 verwacht worden, staan rechts.
Nederland is anders
Eerder schreef ik dat het virus anders lijkt te zijn in Nederland en dat motief komt terug in de uitrol van vaccins in Nederland (Figuur 2). Opvallend is de prioritering van zorgmedewerkers boven kwetsbare mensen. Zelfs een groot deel van de normale bevolking is eerder aan de beurt dan veel kwetsbare mensen. Het lijkt wel alsof ethische afwegingen die in de rest van Europa worden gemaakt, in Nederland irrelevant zijn.
Tegen de Europese principes in van eerst de zwakkeren en kwetsbaren vaccineren, begon Nederland met het vaccineren van de medewerkers in verpleeghuizen, gehandicaptenzorg, thuiszorg en COVID-19 zorg, voordat de eerste bewoners aan de beurt kwamen. Koopmans waarschuwde in een vroeg stadium tegen onnodige vaccinaties (Figuur 4). In het poldermodel bleek de politiek gevoeliger voor de lobby van zorgmedewerkers dan voor de feiten gepresenteerd door de EMA, CBG en de gezondheidsraad, die haar advies uiteindelijk zelfs viermaal uitbracht.
Ten opzichte van figuur 2 worden 4.300 revalidatiemedewerkers, 258.000 zorgmedewerkers in de gehandicaptenzorg en 204.000 zorgmedewerkers in de wijkverpleging en Wmo-ondersteuning de komende weken uitgenodigd voor vaccinatie met AstraZeneca.
Tegen de Europese principes in van eerst de zwakkeren en kwetsbaren vaccineren, begon Nederland met het vaccineren van de medewerkers in verpleeghuizen, gehandicaptenzorg, thuiszorg en COVID-19 zorg, voordat de eerste bewoners aan de beurt kwamen. Koopmans waarschuwde in een vroeg stadium tegen onnodige vaccinaties (Figuur 4). In het poldermodel bleek de politiek gevoeliger voor de lobby van zorgmedewerkers dan voor de feiten gepresenteerd door de EMA, CBG en de gezondheidsraad, die haar advies uiteindelijk zelfs viermaal uitbracht.
Ten opzichte van figuur 2 worden 4.300 revalidatiemedewerkers, 258.000 zorgmedewerkers in de gehandicaptenzorg en 204.000 zorgmedewerkers in de wijkverpleging en Wmo-ondersteuning de komende weken uitgenodigd voor vaccinatie met AstraZeneca.
Figuur 2. Vaccinatiestrategie Nederland. Informatie is van de Rijksoverheid. Later kregen nog meer zorgmedewerkers prioriteit. De risico-inschatting op besmetting en infectie heb ik ingevoegd ter vergelijking van de groepen. De planning geeft de start van vaccinatie weer, bescherming wordt 6 weken na vaccinatie bereikt.
Figuur 3. Waarschuwing Koopmans vaccineren vitale functies naast kwetsbare mensen.
Ethiek bij concurrerende belangen
Iedereen heeft belang bij vaccinatie, omdat het de gezondheid beschermt. Kwetsbare mensen, zoals ouderen, hebben een groter belang bij vaccinatie in QALY’s dan minder kwetsbare mensen, omdat de kans op sterfte door ziekte daar aanzienlijk hoger ligt. Bij IC opname is dat omgekeerd. Wie uitgaat van de gelijkwaardigheid van mensen concludeert dan dat kwetsbare mensen prioriteit moeten krijgen bij vaccinatie, zoals afgesproken in de EU en ook wordt uitgevoerd in vele andere Westerse landen, zoals het Verenigd Koninkrijk en Israël.
Eerder werd internationaal commentaar geleverd op de uitsluiting van oudere en zwakkere mensen in vaccinatie- en behandelingsonderzoek voor COVID-19. Juist deze mensen zouden het doel moeten zijn van de vaccinatie, en dus moet vaccinatie getest worden of dit voor deze mensen effectief is. Juist de kwetsbare mensen zouden het eerst gevaccineerd moeten worden met vaccins die voor hen geschikt zijn.
Dat gebeurt overal in Europa volgens afspraak, alleen in Nederland is een kleine miljoen mensen voorgekropen, omdat ze zogenaamd hogere prioriteit hebben, ondanks dat ze een kleiner risico op sterfte hebben. Nederland is een van de weinige landen die bewust een andere keuze maken en vele mensen uit bepaalde beroepsgroepen massaal eerder vaccineren dan de kwetsbare mensen, ondanks de vroege kritiek uit verschillende hoeken.
Eerder werd internationaal commentaar geleverd op de uitsluiting van oudere en zwakkere mensen in vaccinatie- en behandelingsonderzoek voor COVID-19. Juist deze mensen zouden het doel moeten zijn van de vaccinatie, en dus moet vaccinatie getest worden of dit voor deze mensen effectief is. Juist de kwetsbare mensen zouden het eerst gevaccineerd moeten worden met vaccins die voor hen geschikt zijn.
Dat gebeurt overal in Europa volgens afspraak, alleen in Nederland is een kleine miljoen mensen voorgekropen, omdat ze zogenaamd hogere prioriteit hebben, ondanks dat ze een kleiner risico op sterfte hebben. Nederland is een van de weinige landen die bewust een andere keuze maken en vele mensen uit bepaalde beroepsgroepen massaal eerder vaccineren dan de kwetsbare mensen, ondanks de vroege kritiek uit verschillende hoeken.
Vaccinatie ouderen
AstraZeneca heeft onvoldoende bewijs dat hun vaccins werken bij 55-plussers en/of risicogroepen. In Denemarken, Frankrijk, Oostenrijk en Duitsland wordt dit vaccin niet gegeven aan mensen boven de 65. In Polen niet aan mensen boven de 60 en in Italië en België niet aan mensen boven de 55 jaar. Voor Nederland is dat een tegenvaller, omdat de meeste doses van de effectievere vaccins al vergeven waren aan zorgverleners. Oorspronkelijk dacht het kabinet dat 60 tot 75-jarigen wel met AstraZeneca beschermd konden worden. Koopmans adviseerde al in een vroeg stadium om Pfizer te bewaren voor de ouderen op grond van haar expert opinion (Figuur 2) en maakte daarbij de redenatie van de Gezondheidsraad expliciet.
Nadat de EMA de resultaten van de AstraZeneca trial bekend had gemaakt zat Nederland met een dilemma voor het vaccineren van de 60 tot 75-jarigen. Nederland had honderdduizenden zorgmedewerkers gevaccineerd met Pfizer, wat ook met AstraZeneca had kunnen gebeuren – als het al die hoge prioriteit had. Om de schade beperkt te houden heeft Nederland besloten om mensen tussen de 60 en 65 jaar en jongere mensen uit risicogroepen te vaccineren met het AstraZeneca vaccin. De ouderen moeten wachten op latere leveringen van de RNA-vaccins.
Deze volgorde is frustrerend voor de kwetsbare mensen die al bijna een jaar in thuisquarantaine zitten voor zichzelf en/of hun dierbare. Die moeten nu langer wachten dan nodig omdat De Jonge andere prioriteiten kiest. De keuzes in de Nederlandse vaccinatiestrategie betekenen dat veel ouderen pas in de tweede helft van 2021 beschermd zullen zijn tegen COVID-19. Dat impliceert dat Nederland ook in de epidemiegolf van de winter 2021-2022 nog veel ouderen heeft die kwetsbaar zijn voor het SARS-2 virus.
Nadat de EMA de resultaten van de AstraZeneca trial bekend had gemaakt zat Nederland met een dilemma voor het vaccineren van de 60 tot 75-jarigen. Nederland had honderdduizenden zorgmedewerkers gevaccineerd met Pfizer, wat ook met AstraZeneca had kunnen gebeuren – als het al die hoge prioriteit had. Om de schade beperkt te houden heeft Nederland besloten om mensen tussen de 60 en 65 jaar en jongere mensen uit risicogroepen te vaccineren met het AstraZeneca vaccin. De ouderen moeten wachten op latere leveringen van de RNA-vaccins.
Deze volgorde is frustrerend voor de kwetsbare mensen die al bijna een jaar in thuisquarantaine zitten voor zichzelf en/of hun dierbare. Die moeten nu langer wachten dan nodig omdat De Jonge andere prioriteiten kiest. De keuzes in de Nederlandse vaccinatiestrategie betekenen dat veel ouderen pas in de tweede helft van 2021 beschermd zullen zijn tegen COVID-19. Dat impliceert dat Nederland ook in de epidemiegolf van de winter 2021-2022 nog veel ouderen heeft die kwetsbaar zijn voor het SARS-2 virus.
Uitrollen vaccins
Alle Europese landen hebben een vergelijkbaar deel van de Europese vaccins gekregen. België zegt voor te liggen op hun schema, maar verwacht niet dat alle Belgen voor de zomer zijn ingeënt. Nederland heeft in verhouding minder dan de helft gevaccineerd dan onze Zuiderburen en het laat zich raden wanneer de vaccinatie is afgerond. Nederland maakt de vaccinatie nodeloos complex. Mensen die tegelijk gevaccineerd zouden kunnen en moeten worden, worden door allerlei complexe regels apart gevaccineerd.
Het uitrollen van de vaccinatie loopt niet erg soepel in Nederland. Hoewel we in verhouding hetzelfde geleverd krijgen als andere EU landen, staan we op de op/twee-na-laatste plaats (Figuur 5). Toch zijn landelijke vaccinatiecampagnes niet iets nieuws. Sinds 1997 worden risicogroepen in Nederland jaarlijks gevaccineerd tegen de griep. In grote lijnen gaat het om deze mensen als de risicogroepen voor SARS-2, mensen boven de 60 of met bepaalde medische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten. Logistiek wordt dit efficiënt uitgevoerd door huisartsen en voor een subgroep in ziekenhuizen. Met vaccinatie per regio zou dit ook kunnen werken voor de SARS-2 vaccins.
De aanpak voor SARS-2 is anders. De GGD heeft 25 locaties in het land uitgekozen voor SARS-2 vaccinatie (Figuur 6). De werkwijze lijkt echter bureaucratisch en onnodig omslachtig, waardoor ook nog eens vaccins moeten worden weggegooid.
Het uitrollen van de vaccinatie loopt niet erg soepel in Nederland. Hoewel we in verhouding hetzelfde geleverd krijgen als andere EU landen, staan we op de op/twee-na-laatste plaats (Figuur 5). Toch zijn landelijke vaccinatiecampagnes niet iets nieuws. Sinds 1997 worden risicogroepen in Nederland jaarlijks gevaccineerd tegen de griep. In grote lijnen gaat het om deze mensen als de risicogroepen voor SARS-2, mensen boven de 60 of met bepaalde medische aandoeningen zoals hart- en vaatziekten. Logistiek wordt dit efficiënt uitgevoerd door huisartsen en voor een subgroep in ziekenhuizen. Met vaccinatie per regio zou dit ook kunnen werken voor de SARS-2 vaccins.
De aanpak voor SARS-2 is anders. De GGD heeft 25 locaties in het land uitgekozen voor SARS-2 vaccinatie (Figuur 6). De werkwijze lijkt echter bureaucratisch en onnodig omslachtig, waardoor ook nog eens vaccins moeten worden weggegooid.
Figuur 5. EU-landen hebben gezamenlijk vaccins ingekocht en eerlijk verdeeld. Toch zijn er verschillen in de voortgang van de vaccinatiecampagne.
Figuur 6. Locaties voor SARS-2 vaccinaties.
Effect vaccinatie in de praktijk
Vaccinatie lijkt goed te werken bij mensen die al een COVID-19 infectie hebben doorgemaakt (Figuur 7). Het geeft een sneller rijping van de immuunreactie.
Israël loopt voorop in de massa vaccinatie van de 60-plussers. Tegelijkertijd stelde het land een lockdown in, omdat men wilde voorkomen dat veel mensen geïnfecteerd zijn tegen de tijd dat ze gevaccineerd worden. Immunologisch is het immers niet duidelijk hoe die interactie verloopt tijdens een immuunpathologie, immers zowel infectie als vaccinatie versterken de afweerreactie die ziek maakt.
De resultaten laten zien dat SARS-2 vaccins COVID-19 gevallen en ziekenhuisopnames verlagen, na de tweede dosis (Figuur 6). Dit effect is te zien in de gevaccineerde 60-plussers, maar niet in de niet-gevaccineerde jongeren. Het ringvaccinatie-effect is niet te zien boven het lockdown effect dat ook gezien werd in plaatsten waar de vaccinatie enkele weken later begon. De strategie van Nederland om op ringvaccinatie in te zetten lijkt dus ook in de praktijk weinig effectief.
Israël loopt voorop in de massa vaccinatie van de 60-plussers. Tegelijkertijd stelde het land een lockdown in, omdat men wilde voorkomen dat veel mensen geïnfecteerd zijn tegen de tijd dat ze gevaccineerd worden. Immunologisch is het immers niet duidelijk hoe die interactie verloopt tijdens een immuunpathologie, immers zowel infectie als vaccinatie versterken de afweerreactie die ziek maakt.
De resultaten laten zien dat SARS-2 vaccins COVID-19 gevallen en ziekenhuisopnames verlagen, na de tweede dosis (Figuur 6). Dit effect is te zien in de gevaccineerde 60-plussers, maar niet in de niet-gevaccineerde jongeren. Het ringvaccinatie-effect is niet te zien boven het lockdown effect dat ook gezien werd in plaatsten waar de vaccinatie enkele weken later begon. De strategie van Nederland om op ringvaccinatie in te zetten lijkt dus ook in de praktijk weinig effectief.
Figuur 8. Ontwikkeling COVID-19 casussen en ziekenhuisopnames na vaccinatie van de 60-plussers in Israël. A. Gevallen waar vaccinatie vroeg begon, B gevallen waar vaccinatie later begon. C Ziekenhuisopnames waar de vaccinatie vroeg begon, D ziekenhuisopnames waar de vaccinaties later begonnen. E. IC opnames.
Bijwerkingen vaccins
Vaccinatie is niet 100% veilig, zoals geen enkele handeling 100% veilig is. Een enkeling per miljoen gevaccineerden kan een shock krijgen die behandeling behoeft. In Noorwegen bleek een aantal 80-plussers te zijn overleden na vaccinatie. Is vaccinatie gevaarlijk voor oudere mensen? In Noorwegen zijn vrijwel alle ouderen gevaccineerd. Normaal overlijden circa 45 ouderen per dag. De dag na vaccinatie waren 29 sterfgevallen te betreuren. Ook zonder vaccinatie overlijden mensen en het aantal was niet verhoogd. Ook bij andere ziektes die na vaccinatie ontstaan is dat een belangrijk criterium in de uitrol.
PEG zit in shampoo, zonnebrandolie en tandpasta om ze soepeler of stabieler te maken of beter tot de huid te laten doordringen. Het wordt ook gebonden aan geneesmiddelen, zodat ze langer in het lichaam blijven zitten en beter blijven werken, bijvoorbeeld als slow-release systeem. PEG’s reageren niet chemisch in het lichaam, maar kunnen soms wel herkend worden door het complement systeem (deel van de natuurlijke afweer). In een enkel geval kan dat leiden tot een anafylactische shock via IgE of direct via activatie complement door PEG.
Ongeveer 0,2% van de mensen heeft IgE antistoffen tegen PEG in het bloed en kan in theorie een allergische reactie krijgen. Als het vaccin in het bloed wordt ingespoten zou dit voor veel mensen gevaarlijk kunnen zijn, maar het vaccin wordt in een spier ingespoten. Dan is de kans dat een allergie leidt tot een anafylactische shock veel kleiner.
De Moderna en Pfizer mRNA vaccins bevatten de hulpstof polyethylene glycol-2000 (PEG), bekend van shampoos, die soms een allergische reactie geeft. Het AstraZeneca vaccin bevat andere ingrediënten dus zou gebruikt kunnen worden voor mensen met een PEG-allergie. Ook dexamethason, een middel dat gegeven wordt aan mensen op de IC, kan PEG bevatten.
Elk vaccin kan anafylactische reacties veroorzaken, maar meestal zijn deze extreem zeldzaam, ongeveer 1 tot 1,3 per 1 miljoen injecties. Bij de mRNA vaccins is deze kans iets groter, ongeveer 1 per 200 duizend.
PEG zit in shampoo, zonnebrandolie en tandpasta om ze soepeler of stabieler te maken of beter tot de huid te laten doordringen. Het wordt ook gebonden aan geneesmiddelen, zodat ze langer in het lichaam blijven zitten en beter blijven werken, bijvoorbeeld als slow-release systeem. PEG’s reageren niet chemisch in het lichaam, maar kunnen soms wel herkend worden door het complement systeem (deel van de natuurlijke afweer). In een enkel geval kan dat leiden tot een anafylactische shock via IgE of direct via activatie complement door PEG.
Ongeveer 0,2% van de mensen heeft IgE antistoffen tegen PEG in het bloed en kan in theorie een allergische reactie krijgen. Als het vaccin in het bloed wordt ingespoten zou dit voor veel mensen gevaarlijk kunnen zijn, maar het vaccin wordt in een spier ingespoten. Dan is de kans dat een allergie leidt tot een anafylactische shock veel kleiner.
De Moderna en Pfizer mRNA vaccins bevatten de hulpstof polyethylene glycol-2000 (PEG), bekend van shampoos, die soms een allergische reactie geeft. Het AstraZeneca vaccin bevat andere ingrediënten dus zou gebruikt kunnen worden voor mensen met een PEG-allergie. Ook dexamethason, een middel dat gegeven wordt aan mensen op de IC, kan PEG bevatten.
Elk vaccin kan anafylactische reacties veroorzaken, maar meestal zijn deze extreem zeldzaam, ongeveer 1 tot 1,3 per 1 miljoen injecties. Bij de mRNA vaccins is deze kans iets groter, ongeveer 1 per 200 duizend.
Verschillen tussen batches
Het maken van vaccins is hoogwaardige technologie die we wel kunnen uitvoeren, maar soms wisselende resultaten biedt. Uit mijn vroege carrière, toen ik R&D deed van vaccin productie, weet ik dat ingekochte batches kunnen leiden tot grote verschillen in opbrengst en kwaliteit. Dat geldt ook voor andere vaccins, zoals de virus productie voor vaccins door AstraZeneca en Janssen.
Voor Pfizer gaat het om verschillen in de zuiverheid van de werkzame stof: vaccins in de trials hadden 78% intact RNA, vaccins voor grootschalige inenting maar 55%. Dergelijke kwaliteitsverschillen tussen batches ken ik uit de tijd dat ik werkte op afdelingen die RNA-virus vaccins controleerden die ze zelf produceerden of vanuit de centrale inkoop voor de EU. Een constante kwaliteit genereren in hoogtechnologische productie brengt veel uitdagingen met zich mee.
Dit betekent dat hoewel de vaccins beoordeeld zijn als veilig, ook van elke batch in de gaten moet worden gehouden dat deze veilig en effectief is.
Voor Pfizer gaat het om verschillen in de zuiverheid van de werkzame stof: vaccins in de trials hadden 78% intact RNA, vaccins voor grootschalige inenting maar 55%. Dergelijke kwaliteitsverschillen tussen batches ken ik uit de tijd dat ik werkte op afdelingen die RNA-virus vaccins controleerden die ze zelf produceerden of vanuit de centrale inkoop voor de EU. Een constante kwaliteit genereren in hoogtechnologische productie brengt veel uitdagingen met zich mee.
Dit betekent dat hoewel de vaccins beoordeeld zijn als veilig, ook van elke batch in de gaten moet worden gehouden dat deze veilig en effectief is.
Steriliserende immuniteit
In navolging van Koopmans zegt Van Dissel dat hij geen steriliserende immuniteit verwacht na vaccinatie tegen luchtwegvirussen. Dat blijkt ook uit de praktijk. Vaccinatie levert goede IgG antistoffen op, maar slechts bij een klein deel en vaak weinig IgA (Figuur 8). Bij Moderna heeft ongeveer de helft IgA en bij Pfizer slechts een enkeling. Immunologen verwachten dat IgA nodig is voor steriliserende immuniteit. Vaccins lijken daardoor goed te beschermen tegen ziekte, maar niet tegen infectie. Het Moderna vaccin biedt mogelijk bij ~50% bescherming tegen infectie. Voor een ringvaccinatie of groepsimmuniteit is dit volstrekt onvoldoende om te voorkomen dat het virus zorginstellingen binnenkomt. De ringvaccinatie is dus geen effectieve methode.
Een studie met het AstraZeneca vaccins liet een afname zien in infectie met ziekte, terwijl het aantal mensen zonder klachten na infecties gelijk bleef. Dat suggereert dat minder mensen geïnfecteerd worden. Hoe de impact op de verspreiding wordt is moeilijk in te schatten, want waarschijnlijk zijn mensen met klachten niet ‘superspreaders’, omdat zieke mensen niet de neiging hebben om mensenmassa’s op te zoeken. Belangrijk is ook dat deze studie slechts een opvolging van vier maanden had – of eigenlijk drie want in de eerste maand werd niet gekeken. Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat steriliserende immuniteit na gewone vaccinatie beter zou zijn dan na infectie.
Ondanks het vele bewijs tegen steriliserende immuniteit, blijft de Rijksoverheid communiceren dat vaccinatie belangrijk is om anderen om je heen te beschermen (Figuur 10; Figuur 11). Dit wordt niet geclaimd door de fabrikant, de EMA, de CBG en het RIVM. Het gevolg van deze leugen kan zijn dat gevaccineerde mensen dit gaan geloven en hierna gaan handelen, waardoor andere besmet worden.
Een studie met het AstraZeneca vaccins liet een afname zien in infectie met ziekte, terwijl het aantal mensen zonder klachten na infecties gelijk bleef. Dat suggereert dat minder mensen geïnfecteerd worden. Hoe de impact op de verspreiding wordt is moeilijk in te schatten, want waarschijnlijk zijn mensen met klachten niet ‘superspreaders’, omdat zieke mensen niet de neiging hebben om mensenmassa’s op te zoeken. Belangrijk is ook dat deze studie slechts een opvolging van vier maanden had – of eigenlijk drie want in de eerste maand werd niet gekeken. Vooralsnog zijn er geen aanwijzingen dat steriliserende immuniteit na gewone vaccinatie beter zou zijn dan na infectie.
Ondanks het vele bewijs tegen steriliserende immuniteit, blijft de Rijksoverheid communiceren dat vaccinatie belangrijk is om anderen om je heen te beschermen (Figuur 10; Figuur 11). Dit wordt niet geclaimd door de fabrikant, de EMA, de CBG en het RIVM. Het gevolg van deze leugen kan zijn dat gevaccineerde mensen dit gaan geloven en hierna gaan handelen, waardoor andere besmet worden.
Figuur 9. Antistoftiters 8 weken na 2e vaccinatie met Pfizer (rood) of Moderna (zwart).
Figuur 11. Reactie op vaccinatieposter.
Bescherming tegen mutanten
De neutraliserende antistoffen veroorzaakt door vaccinatie zijn getest in hun efficiëntie tegen mutanten. Bij 14 van de 17 meest potente antistoffen was neutralisatie verminderd of weg door mutaties op 1 aminozuur. Inmiddels kennen we ook mutanten met meerdere wijzigingen. Dus de kans dat escape mutanten doorbreken na vaccinatie is reëel.
Die kans is nog groter bij mensen die slechts een prik hebben gehad. Toch wil het kabinet de periode tussen de eerste en tweede prik uitstellen van drie naar maximaal zes weken. Experts maken zich hier zorgen om, omdat mensen dan langer niet goed beschermd zijn. De gegevens van de natuurlijke infectie laten zien dat rijping van antistoffen belangrijk is voor een goede afweer tegen mutanten. Ironisch genoeg motiveert het kabinet dit met mogelijk meer mensen beschermd tegen de Britse mutant. Wie kennis heeft van evolutie van escape mutanten weet dat gedeeltelijke effectieve strategie de beste manier is om ze krijgen, of dit nu een half afgemaakte antibioticakuur is tegen bacteriën of een halve vaccinatie met onrijpe antistoffen tegen een virusinfectie. Resistentie tegen het vaccin is het laatste dat je moet willen. De EMA heeft haar advies verduidelijkt en expliciet op drie weken gezet.
Die kans is nog groter bij mensen die slechts een prik hebben gehad. Toch wil het kabinet de periode tussen de eerste en tweede prik uitstellen van drie naar maximaal zes weken. Experts maken zich hier zorgen om, omdat mensen dan langer niet goed beschermd zijn. De gegevens van de natuurlijke infectie laten zien dat rijping van antistoffen belangrijk is voor een goede afweer tegen mutanten. Ironisch genoeg motiveert het kabinet dit met mogelijk meer mensen beschermd tegen de Britse mutant. Wie kennis heeft van evolutie van escape mutanten weet dat gedeeltelijke effectieve strategie de beste manier is om ze krijgen, of dit nu een half afgemaakte antibioticakuur is tegen bacteriën of een halve vaccinatie met onrijpe antistoffen tegen een virusinfectie. Resistentie tegen het vaccin is het laatste dat je moet willen. De EMA heeft haar advies verduidelijkt en expliciet op drie weken gezet.